Rozdziele

Wprowadzenie

Rozdziele to wieś na Łemkowszczyźnie oddalona 10 km od Gorlic. Jednym z jej zabytków jest Prawosławna Cerkiew Parafialna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny należąca do dekanatu gorlickiego Prawosławnej Diecezji Przemysko- Gorlickiej. Świątynia jest usytuowana na południowym skraju wsi przy drodze do Wapiennego.

Historia

Nazwa Rozdziele pojawia się w źródłach historycznych już w XIII wieku, natomiast pierwsze historyczne wzmianki o społeczności prawosławnej w Rozdzielu pochodzą z XVI wieku.

Obecna cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny została zbudowana XVIII wieku w Serednicy nieopodal Ustrzyk Dolnych, dlatego też odbiega architektonicznie od typowej świątyni łemkowskiej. Na przełomie XIX i XX wieku została rozbudowana i służyła wiernym do 1947 roku, do tragicznej w skutkach akcji „Wisła”, gdy ludność Serdenicy przymusowo przesiedlono na tzw. ziemie odzyskane. Nieużytkowana cerkiew zaczęła popadać w coraz większą ruinę.

Staraniem prawosławnych wiernych z Rozdziela, przy wydatnej pomocy arcybiskupa Adama i finansowemu wsparciu Łemków, zamieszkałych w Stanach Zjednoczonych świątynię przeniesiono w nowe miejsce na Łemkowszczyznę i wyremontowano. Jej konsekracja odbyła się 24 sierpnia 1986 roku.

Prawosławną cerkiew w Rozdzielu w 1985 roku wpisano do rejestru zabytków.

Architektura

Jest to budowla orientowana, trójdzielna z pritworem, czyli przedsionkiem, prostokątną nawą oraz prezbiterium na planie ośmioboku, do którego od strony południowej przylega zakrystia, zakłócająca nieco symetrię bryły. Drewniane ściany świątyni o konstrukcji zrębowej są oszalowane. Poniżej linii okien cerkiew otoczona jest daszkiem pokrytym blachą miedzianą, opartym na podporach zwanych sobotami. Soboty są rzadko spotykane w architekturze cerkwi Łemkowszczyzny. Dachy kalenicowe pokryto miedzianą blachą, a ich zwieńczeniem jest osadzona o ośmiobocznym bębnie cebulasta kopułka ze ślepą latarnią, na szczycie której widzimy ośmioboczny prawosławny krzyż.

Obok cerkwi znajduje się wolnostojąca dzwonnica, którą zbudowano w połowie lat 90-tych dzięki finansowemu wsparciu Łemków z USA.

Cały teren przy cerkiewny ogrodzony jest drewnianym płotem, krytym gontem.

Wnętrze

Wewnątrz świątyni uwagę zwraca trójrzędowy ikonostas z 1907 roku autorstwa o. Pawlikowskiego, który podobnie jak cała cerkiew pochodzi z Serednicy. Niestety oryginalne ikony zostały skradzione w latach 80-tych XX wieku wkrótce po przeniesieniu świątyni do Rozdziela i zastąpiono je współczesnymi kopiami.

Ściany cerkwi zdobi skromna polichromia figuralno-ornamentalna, której głównym elementem jest umieszczona na suficie ikona, przedstawiająca scenę Narodzenia Bogarodzicy.