Cerkiew Opieki Matki Bożej
Lokalizacja
Cerkiew w Wołowcu jest świątynią filialną Prawosławnej Parafii Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem, należącej do dekanatu gorlickiego Prawosławnej Diecezji Przemysko-Gorlickiej …
Zachodniołemkowska
Architektonicznie reprezentuje styl zachodniołemkowski. Jest to budowla orientowana, trójdzielna, drewniana o konstrukcji zrębowej. Ściany na zewnątrz i dachy są pokryte gontem …
Wirtualne zwiedzanie
Przygotowaliśmy dla Państwa kilka praktycznych materiałów multimedialnych, które mamy nadzieję przybliżą te piękne zabytkowe polskie cerkwie prawosławne. Oglądając film przewodnicki z narracją opiekuna duchowego świątyni i przewodnika, okraszony nastrojowym śpiewem cerkiewnym można wczuć się w jej klimat. Udając się na wirtualną wycieczkę, składającą się ze zdjęć panoramicznych 360 można wręcz się poczuć jakbyśmy byli w środku świątyni. A dla aktywnych turystów przygotowaliśmy propozycję trasy rowerowej. Zapraszamy do wirtualnego zwiedzania cerkwi, a w przyszłości do udania się tam osobiście.
Wprowadzenie
Wołowiec to stara wieś królewska starostwa bieckiego, założona pod koniec XVI wieku. Jest położona niecałe 10 km od granicy polsko-słowackiej.
Głównym zabytkiem Wołowca jest cerkiew Opieki Matki Bożej. Jest to świątynia filialna Prawosławnej Parafii Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem, należącej do dekanatu gorlickiego Prawosławnej Diecezji Przemysko-Gorlickiej. Cerkiew znajduje się 300 m od centrum Wołowca na wzgórzu. Jest skryta wśród drzew, dlatego z drogi na dole ciężko ją dostrzec. Przy samej cerkwi zlokalizowano stary cmentarz z zabytkowymi kamiennymi nagrobkami.
Historia
Źródła historyczne wzmiankują pod rokiem 1675 o cerkwi prawosławnej w pobliskim Bartnem, natomiast brak jest informacji z tamtego okresu o prawosławnej świątyni w Wołowcu. Obecna cerkiew Opieki Matki Bożej została wzniesiona już jako unicka prawdopodobnie w roku 1766, o czym może świadczyć napis w języku cerkiewno-słowiańskim “rok boży 1766”, który widnieje na nadprożu wejścia do nawy. W 1880 roku, uważanym przez niektórych historyków za rok jej budowy, przeprowadzono gruntowny remont cerkwi, a kolejny w roku 1907.
W 1928 roku, gdy wszyscy (poza dwiema rodzinami) mieszkańcy Wołowca powrócili na łono Świętego Prawosławia, cerkiew Opieki Bogarodzicy pozostała w rękach kościoła greckokatolickiego. Została zamknięta i popadała w ruinę.
Po tragicznej w skutkach akcji „Wisła” 1947 roku miejscowy PGR zamienił świątynię w owczarnię i oborę. Dopiero w 1958 roku władze zgodziły się oddać budynek grupie prawosławnych Łemków, którzy powrócili z przymusowych wysiedleń na ojcowiznę. Remont obiektu przeprowadzono w 1964, ratując go przed całkowitą ruiną. Ale poważna, generalna renowacja cerkwi miała miejsce dopiero w latach 1990–1991. Po kolejnych 16 latach jej stan pogorszył się na tyle, że przez dach po XVIII i XIX wiecznej polichromii lała się woda, a prestoł trzeba było zabezpieczać folią budowlaną.
W 1987 roku świątynia została wpisana do rejestru zabytków.
W 2009 roku wołowiecka świątynia stała się wyłączną własnością Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i już rok później udało się pozyskać środki na jej gruntowną restaurację. Przywrócono cerkwi jej dawny blask i tak jest do dzisiaj.
W 2020 roku dzięki środkom unijnym przeprowadzono remont drewnianego ogrodzenia świątyni.
Architektura
Architektonicznie reprezentuje styl zachodniołemkowski. Jest to budowla orientowana, trójdzielna z prezbiterium, kwadratową nawą i dużym podwójnym przedsionkiem, o konstrukcji zrębowej. Ściany na zewnątrz, a także namiotowe łamane dachy są pokryte gontem. Dach nawy i prezbiterium wieńczą ośmioboczne bębny na których znajdują się cebulaste kopułki z kutymi żelaznymi krzyżami.
Nad przedsionkiem znajduje się wieża o konstrukcji słupowej, z pochyłymi ścianami, z izbicą, przykrytą namiotowym dachem zwieńczonym baniastym hełmem z pseudolatarnią.
Wnętrze
Wołowiecką cerkiew wyróżnia chór muzyczny z rzeźbioną balustradą otaczający cały pritwor i zachodzący na ścianę nawy.
Ściany wewnętrzne świątyni zdobi bogata figuralno-ornamentalna polichromia. Ta w nawie powstała w 1810 roku, ale zawiera elementy starsze, pochodzące z okresu powstania cerkwi, a część w przedsionku namalowano na początku XX wieku.
Na uwagę w cerkwi w Wołowcu zasługuje XVIII-wieczny ikonostas, który powstał z fragmentów czterech innych, gdyż pierwotny ikonostas zaginął. Elementem go wyróżniającym jest dodatkowy piąty rząd ikon pomiędzy prazdnikami, a rzędem Deesis, przedstawiający wybrane niedziele Pięćdziesiątnicy. Ten nietypowy piąty rząd ikon również jest często spotykany w innych cerkwiach na Łemkowszczyźnie.
Wirtualna wycieczka
Trasa rowerowa
Oto propozycja trasy rowerowej dla aktywnych turystów. Aby z niej skorzystać ściągnij plik na komputer, klikając przycisk po lewej, rozpakuj go, załaduj plik .gpx na dowolne urządzenie GPS do nawigacji… i w drogę. Życzymy udanej i owocnej podróży.
Renowacje
W 1880 roku, uważanym przez niektórych historyków za rok jej budowy, przeprowadzono gruntowny remont cerkwi, a kolejny w roku 1907.
W 2009 roku wołowiecka świątynia stała się wyłączną własnością Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Już rok później udało się pozyskać środki na jej gruntowną restaurację. Przywrócono cerkwi jej dawny blask i tak jest do dzisiaj.
W 2020 roku dzięki środkom unijnym przeprowadzono remont drewnianego ogrodzenia świątyni.