Kunkowa

Wprowadzenie

Parafialna cerkiew św. Apostoła Łukasza w Kunkowej należy do dekanatu gorlickiego Prawosławnej Diecezji Przemysko-Gorlickiej.

Ta rzadkiej urody świątynia, jest malowniczo położona na wzniesieniu w dolinie potoku Przysłup, majestatycznie górując nad wsią. Jest ona charakterystyczna dla zachodniołemkowskiego budownictwa sakralnego.

Historia

Cerkiew została wybudowana w 1868 roku. O momencie jej powstania wydaje się świadczyć data namalowana nad wrotami do prytworu, czyli przedsionka. Część jej zabytkowego wyposażenia jest dużo starsza, np. ikona św. Mikołaja, czy też św. Łukasza, i pochodzi z poprzedniej świątyni, z wieku XVII, albo nawet i wcześniej. Według miejscowej tradycji Kunkowa miałaby zapoczątkować swoje istnienie w 1391 r., jednak pierwsza pisana wzmianka o wsi pochodzi dopiero z 1512 roku.

W latach 1904-1905 w cerkwi została wykonana przez Jana Jakubowskiego-Sasa bogata polichromia. Wstawiono również nowy neobarokowy ikonostas tego samego twórcy, zastępując piękny pochodzący z poprzedniej świątyni. Obecnie jest on eksponowany na ścianach nawy.

W 1947 roku w czasie tragicznej w skutkach akcji „Wisła” rodowitych mieszkańców Kunkowej przymusowo przesiedlono na ziemie odzyskane. W ten sposób życie liturgiczne w cerkwi zamarło.

Po 1956 roku nastąpił powrót Łemków do wsi i rozpoczęły się próby powołania prawosławnej parafii. Delegacje miejscowych mieszkańców odwiedziły w tej sprawie zarówno prawosławnego Metropolitę w Warszawie jak również władze świeckie. Ostatecznie pod koniec lat 50. ub. wieku cerkiew w Kunkowej na nowo ożyła modlitewnym żarem.

W 1987 roku cerkiew została wpisana do rejestru zabytków.

Architektura

Cerkiew św. Apostoła Łukasza w Kunkowej jest tradycyjnie orientowana, a także regularnie trójdzielna. Do prezbiterium od północy dobudowano zakrystię, lekko zakłócającą symetrię jej bryły.

Ta drewniana budowla ma konstrukcję zrębową ze ścianami na zewnątrz pokrytymi gontem.

Dachy są kryte blachą. Ich dolne części załamano uskokowo. Zarówno hełm wieży jak i dachy nawy i prezbiterium są zakończone cebulastymi wieżyczkami i posiadają ślepe latarnie z umieszczonymi na nich żelaznymi, kutymi krzyżami.

Zręby, podobnie jak trójpodział świątyni szczególnie dobrze zauważymy w jej wnętrzu. Prezbiterium kryje się za ikonostasem. W szerokiej nawie ustawiono ławki. Nad węższą częścią nawy zawieszono chór muzyczny.

Na szczególną uwagę zasługują

• ikony św. Łukasza i św. Mikołaja, datowane na około 1666 rok, a także inne nieco młodsze XVII wieczne ikony, pochodzące z warsztatów muszyńskich, czyli z okresu przed unijnego, gdy świątynia wchodziła w skład prawosławnej diecezji przemyskiej;
• barokowe XVIII wieczne elementy starego wyposażenia cerkwi, które są ciekawym przykładem przenikania kultury zachodniej do tradycji wschodniego chrześcijaństwa:

  – ołtarz z baldachimem w prezbiterium 

  – boczny ołtarz w nawie z tabernakulum i sceną Ukrzyżowania
  – wiszące na ścianach części starego, barokowego ikonostasu;
• bogata polichromia z początku XX wieku z przedstawieniami Trójcy Świętej, a także Opieki Matki Bożej.