Suwałki

Wprowadzenie

Początki Prawosławia w Suwalszczyźnie sięgają I połowy XIX wieku. Do Suwałk, które miały stać się stolicą Guberni Augustowskiej Królestwa Polskiego, przybyło wówczas wielu prawosławnych Rosjan, carskich urzędników, wojskowych, a także uczonych. W 1837 roku została powołana do życia nowa gubernia ze stolicą w Suwałkach. W tym też roku z inicjatywy Dyrektora Głównego – Eugeniusza Gołowina przystąpiono do budowy pierwszej w mieście prawosławnej świątyni.

Prawosławne świątynie w Suwałach

Cerkiew Zaśnięcia Bogarodzicy

Pierwsza suwalska cerkiew – pw. Zaśnięcia Bogarodzicy, zlokalizowana w samym centrum miasta, została poświęcona w 1840 roku. Od 1869 roku miała status katedry. W 1915 roku lwia część zamieszkałych w Suwałkach prawosławnych Rosjan, w obliczu nacierających wojsk niemieckich, została ewakuowana w głąb Imperium. Życie liturgiczne w tej cerkwi zamarło. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości świątynię przekazano Kościołowi rzymskokatolickiemu. W kolejnych latach dokonano w niej znaczących zmian architektonicznych. Jako kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa cerkiew zachowała się do dnia dzisiejszego.

Cerkiew św. Jerzego Zwycięzcy

W latach 1900-1902 niedaleko suwalskiego dworca kolejowego na potrzeby wojska wzniesiono pułkową, murowaną cerkiew św. Jerzego Zwycięzcy. Środki pieniężne pochodziły ze zbiórki, a dwa tysiące rubli na jej budowę przekazał św. Jan Kronsztadzki. Po I wojnie światowej zamieniona w skład materiałów cerkiew ulegała dewastacji. W 1923 roku odzyskana przez prawosławną społeczność cerkiew została wyremontowana i miała status parafialnej aż do 1940 roku, gdy w wyniku działań wojennych popadła w ruinę. W latach 60-tych XX wieku rozebrano resztki jej murów.

Cerkiew św. Aleksandra Newskiego

Na początku XX wieku pojawiła się potrzeba wybudowania kolejnej, wolnostojącej świątyni na potrzeby wojska. W 1900 roku na obrzeżach miasta rozpoczęto budowę nowej, dużej, murowanej trzynawowej bazyliki, którą wyświęcono 7 lat później. Cerkiew miała dwa ołtarze: główny św. Aleksandra Newskiego i boczny św. Jana Chrzciciela. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości cerkiew przejął Kościół rzymskokatolicki. Wtedy też w jej architekturze dokonano szeregu znaczących zmian. Jako kościół pw. świętych apostołów Piotra i Pawła cerkiew zachowała się do dnia dzisiejszego.

Historia obecnej cerkwi

Kolejną świątynia prawosławną w Suwałkach, która przetrwała do naszych czasów, jest cerkiew Wszystkich Świętych, zlokalizowana na Cmentarza Siedmiu Wyznań.

Część prawosławna nekropolii kryje wiele zabytkowych XIX wiecznych pięknych nagrobków, należących do prawosławnych Rosjan, którzy zamieszkiwali wówczas w Suwałkach. Niestety nie konserwowane niemal wszystkie popadły w ruinę.

Cerkiew Wszystkich Świętych została wyświęcona w 1892 roku i pełniła wówczas funkcję kaplicy cmentarnej. Środki na jej budowę pochodziły ze zbiórki. W 1940 roku z powodu zniszczenia murowanej świątyni św. Jerzego przeniesiono tutaj siedzibę parafii. I tak jest do dzisiaj.

Po wojnie świątynię kilkakrotnie rabowano, wybijano szyby, rozkradziono księgi do nabożeństw, utensylia eucharystyczne i inne cenne przedmioty.
W związku z tym cerkiew wymagała ciągłych napraw. Pierwszy jej znaczący remont miał miejsce w latach 1976-1979. Już w XXI wieku, w latach 2013-2014 rozpoczęto kolejną renowację. Wymieniono oszalowanie wieży, a także pokrycie części dachów i kopuły.


W 2021 roku dzięki środkom z Unii Europejskiej udało się zakończyć kompleksową restauracją tej zabytkowej świątyni, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz.

Architektura

Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, szalowana

Cerkiew jest orientowana, zbudowana na planie krzyża greckiego w stylu rosyjskim. Ramiona boczne i prezbiterium są zamknięte prostokątnie. Na przecięciu ramion krzyża znajduje się wysoka czworoboczna wieżyczka, kryta blaszanym ostrosłupowym dachem namiotowym. Wieńczy ją cebulasta kopułka z prawosławnym ośmioramiennym krzyżem.

Do nawy od strony zachodniej przylega pritwor, czyli przedsionek, nad którym usytuowano niewielką słupową dzwonnicę.

W 2003 roku cerkiew wpisano do rejestru zabytków.

Wnętrze

Skromne wnętrze cerkwi jest kryte płaskim stropem, który na przecięciu ramion krzyża uniesiony do góry tworzy pozorną kopułę.
Wewnątrz świątyni uwagę zwraca jednorzędowy ikonostas w stylu akademickim, z ikonami z moskiewskiej pracowni Potapowa.

Warte szczególnej uwagi
Zwiedzając suwalską cerkiew, ale również i nekropolię warto zwrócić uwagę na:

• XIX wieczny dwurzędowy ikonostas 
• unikalny anałoj z ikonami
• krzyż zaprestolny z inicjałami i herbem cara Aleksandra III
• Augustowska Ikona Matki Bożej – nowa, ale szczególnie czczona przez suwalskich parafian
• na cmentarzu wiele XIX wiecznych zabytkowych nagrobków.