Hrubieszów

Wprowadzenie

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Hrubieszowie należy do dekanatu zamojskiego Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej. Jest to co najmniej dziewiąta cerkiew w ponad 600-letniej historii miasta.

Historia

Hrubieszów to miasto na granicy polsko-ukraińskiej, położone 120 km od Lublina. Historia tego starego rusińskiego grodu sięga XIII wieku. Od tego też czasu było to miejsce prawosławnego kultu, co zostało odnotowane w staroruskiej Kronice Hipacowskiej pod rokiem 1255. Prawa miejskie Hrubieszów uzyskał już w 1400 roku. Pierwszą udokumentowaną wzmianką o istnieniu prawosławnej cerkwi w Hrubieszowie jest przywilej Zygmunta I Starego z 1510 roku.

Obecnie istniejąca cerkiew Zaśnięcia Bogarodzicy została zbudowana w 1875 roku, a wyświęcona rok później przez arcybiskupa Chełmskiego i Warszawskiego Leoncjusza. W 1915 roku prawosławni parafianie z Hrubieszowa udali się na bieżeństwo i przez 6 lat cerkiew była zamknięta. W 1921 roku odrodziło się życie liturgiczne, a po trzech latach świątynia stała się siedzibą prawosławnego dekanatu. Trudny okres II wojny światowej cerkiew w Hrubieszowie przetrwała w dobrej kondycji. Jednakże w roku 1945 rozpoczęto wysiedlenia miejscowej ludności na radziecką Ukrainę. Ich zwieńczeniem była tragiczna w skutkach akcji „Wisła” w 1947 roku, gdy przymusowo przesiedlono resztę prawosławnych Hrubieszowian na tzw. ziemie odzyskane… i cerkiew została zamknięta. Po 4 latach w 1951 roku część z wysiedlonych powróciła na ojcowiznę. Powróciła też modlitwa do cerkwi Zaśnięcia Bogarodzicy. I trwa po dziś dzień.

Architektura

Cerkiew Zaśnięcia Bogarodzicy jest budowlą unikalną. Jest to jedyna trzynastokopułowa świątynia w Polsce i jedna z niewielu na świecie. Hrubieszowska cerkiew reprezentuje styl bizantyńsko-rosyjski. Jest to budowla orientowana, murowana. Na tle innych świątyń prawosławnych z II poł. XIX wieku wyróżnia się swoim monumentalizmem oraz liczbą kopuł – jako jedyna ma ich trzy-naście. Jest to budowla trójdzielna, zbudowana na planie krzyża, z kwadratową na-wą, prostokątnym podwójnym pritworem, czyli kruchtą oraz prezbiterium i dwiema zakrystiami na planie koła.
Na zewnętrznych ścianach uwagę zwracają freski z przedstawieniami świętych, umieszczone w ślepych wnękach okiennych.

We wnętrzu świątyni uwagę zwraca dwurzędowy ikonostas z pozłoceniami, wykonany z drewna dębowego, z ikonami petersburskiego ikonografa Siłajewa. Jest on również autorem polichromii w części ołtarzowej. Natomiast freski w nawie po-wstały zdecydowanie później, gdyż dopiero w 1936 roku, a ich twórcą jest Aleksander Cikucki.

Cerkiew na znakomitą akustykę, a jak wiadomo modlitwę prawosławną najpiękniej niesie śpiew.