Morochów

Wprowadzenie

Wieś Morochów, położona 18 km kilometrów od Sanoka. Do miejscowej parafii prawosławnej przynależą wsie z Morochów i Mokre, będące w czasach dawnych prężnymi ośrodkami górnictwa naftowego. Pierwsza pisana wzmianka o Morochowie pochodzi z 1402 roku.

W centrum wsi znajduje się piękna drewniana cerkiew Spotkania Pańskiego, która wchodzi w skład dekanatu sanockiego Prawosławnej Diecezji Przemysko-Gorlickiej.

Historia

Pierwsze wzmianki o prawosławnej świątyni w Morochowie pochodzą z roku 1429.

W 1692 roku prawosławna Diecezja Przemysko-Samborska przyjęła postanowienia tragicznej w skutkach Unii Brzeskiej. Decyzja biskupów nie zyskała akceptacji ludu. Był to czas, gdy – jak akcentują historycy – hierarchia pozostała bez wiernych, a wierni bez hierarchii. De jure wierni z Morochowa do prawosławia powrócili w latach 60, ubiegłego wieku, zrywając z narzuconym im siłą porządkiem.

Obecna cerkiew została zbudowana w 1837 roku, z dobudowaną nad przedsionkiem w 1854 roku wieżą. Jak głosi legenda, miejsce powstania świątyni nie było przypadkowe. Ponoć pierwotnie stara cerkiew była zbudowana w górnej części Morochowa, na tzw. Witrianach. Podczas jej pożaru, wiatr poniósł wyrwaną z ognia kartkę z Ewangelii na miejsce ówczesnego cmentarza. Mieszkańcy uznali to za znak i postanowili w tym miejscu zbudować nową cerkiew. Szczątki zmarłych przeniesiono na obecny , nowy cmentarz i pochowano w zbiorowej mogile, której nadano formę kurhanu. Tyle legenda, która – jak to zwykle z legendami bywa – nie znajduje potwierdzenia w źródłach historycznych.

W 1946 oraz w 1947 roku mieszkańcy Morochowa i Mokrego zostali wysiedleni w ramach tragicznej w skutkach akcji „Wisła”. Życie liturgiczne w cerkwi zamarło.

Część z nich powróciła po kilkunastu latach i przystąpiła niemal natychmiast do odbudowy zniszczonej świątyni. W 1961 roku morochowska cerkiew staje się legalnie funkcjonującą parafia prawosławną, w ramach dekanatu rzeszowskiego Kościoła prawosławnego w Polsce.

Architektura

Cerkiew Spotkania Pańskiego w Morochowie reprezentuje styl bardziej zachodnio – łemkowski niż wschodnio-łemkowski. Jest to budowla drewniana o konstrukcji zrębowej, szalowana. Świątynia jest orientowana i trójdzielna. Nad przedsionkiem, zwanym zwyczajowo prytworem, wznosi się wieża o konstrukcji słupowej, zwieńczona blaszaną cebulastą kopułą z sześcioramiennym krzyżem. Nawa jest kryta blaszanym dachem jednokalenicowym zwieńczonym dwoma blaszanymi cebulastymi hełmami, obniżającymi się od zachodu na wschód, z najniższą oddzielnie stojącą dzwonnicą posadowioną od wschodu, na której zawieszone są trzy dzwony. Prezbiterium z dobudowaną od południa zakrystią jest zamknięte prostokątnie. Wejście co cerkwi prowadzi przez prytwor, nietypowo od strony południowej.

We wnętrzu świątyni uwagę zwraca XIX-wieczny czterorzędowy ikonostas z oryginalnymi ikonami, a także sufit ozdobiony ikoną Bogarodzicy i skromną polichromią przedstawiającą niebo z gwiazdami.
Obok cerkwi stoją drewniane milenijna drewniane krzyże upamiętniające 1000-lecie chrztu Rusi.

W 1985 roku prawosławną cerkiew w Morochowie wpisano do rejestru zabytków.

Atrakcje

Na szczególną uwagę w morochowskiej świątyni zasługują:

• ikony procesyjne, tzw. feretrony, pochodzące z nieistniejących cerkwi w Zawadce Morochowskiej i Płonnej
• niedawno odnaleziona ikona św. pierwszej męczennicy Tekli oraz ikona św. Pantelejmona z relikwiami.