Dom pielgrzymów
Lokalizacja
Stauropigialny monaster św. Onufrego podlega bezpośrednio metropolicie PAKP. Jest położony nad graniczną rzeką Bug, około sześciu kilometrów od Sławatycz, czyli przejścia granicznego z Białorusią …
Wirtualne zwiedzanie
Przygotowaliśmy dla Państwa kilka praktycznych materiałów multimedialnych, które mamy nadzieję przybliżą te piękne zabytkowe polskie cerkwie prawosławne. Oglądając film przewodnicki z narracją opiekuna duchowego świątyni i przewodnika, okraszony nastrojowym śpiewem cerkiewnym można wczuć się w jej klimat. Udając się na wirtualną wycieczkę, składającą się ze zdjęć panoramicznych 360 można wręcz się poczuć jakbyśmy byli w środku świątyni. A dla aktywnych turystów przygotowaliśmy propozycję trasy rowerowej. Zapraszamy do wirtualnego zwiedzania cerkwi, a w przyszłości do udania się tam osobiście.
Wprowadzenie
Monaster św. Onufrego Wielkiego w Jabłecznej miejsce szczególne dla prawosławia w Polsce. Pomimo wielu burz dziejowych w jego blisko 600 letniej historii, zawsze pozostał wierny świętej wierze przodków. Z monasterem było związanych wielu współczesnych hierarchów Cerkwi Prawosławnej w Polsce, a także kilku świętych.
Cudotwórcze ikony
Od samego początku w monasterze przebywają cudotwórcze ikony.
Ikona świętego Onufrego Wielkiego
Jest to ikona, która prawdopodobnie w XVI wieku przypłynęła w to miejsce rzeką Bug. Ostatnio konserwacja ikony miała miejsce przed 150 laty. Wtedy też pojawiła się na niej srebrna koszulka. Sam wizerunek świętego został wtedy wycięty ze zniszczonego drewna i wkeljony w nową deskę, która jako baza ikony zachowała się do dzisiaj.
Jabłeczyńska ikona Matki Bożej
Pochodzi z okresu powstania monasteru. Dookoła wizerunku Bogarodzicy widzimy proroków ze Starego Testamentu trzymających teksty Starotstamentowych przepowiedni o Zbawicielu. Stąd też pochodzi druga nazwa tej ikony – Wypełnienie Przepowiedni Proroczych.
Historia monasteru
Jak głosi miejscowe podanie rybakom nad rzeką Bóg objawił się święty Onufry, który powiedział, że: “W tym miejscu będzie wychwala moje imię”.
Święty Onufry to syn perskiego władcy z IV wieku, a później wielki egipski anachoreta, pustelnik i święty cerkwi prawosławnej.
Po pewnym czasie w to miejsce przypłynęła ikona świętego Onufrego – ikona, która jest w monasterze po dzień dzisiejszy. Ikonę ustawiono pod jednym z okolicznych dębów. W ten sposób zapoczątkowane zostało życie monastyczne w tym miejscu, najpierw anachoreckie, pustelnicze, a później już monastycyzm cenobityczny, który trwa tutaj już od końca XV wieku.
Najbardziej autorytatywnym dokumentem potwierdzającym istnienie już monasteru świętego Onufrego w Jabłecznej jest Ewangeliarz podarowany przez brzeskich mieszczan w 1498 roku.
Intensywny rozwój monasteru został zahamowany poprzez podpisanie w 1596 roku unii kościelnej w niedalekim Brześciu. Dla prawosławnych Unia Brzeska oznaczała represje, problemy, a de facto delegalizację Cerkwi Prawosławnej na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W rezultacie Unii Brzeskiej cerkiew prawosławna to była hierarchia bez wiernych i wierni bez hierarchii, która przyjęła postanowienia Unii Brzeskiej.
Unia Brzeska 1596
Unia brzeska 1596 roku, na bazie której powstał tak zwany kościół unicki, stała się jednym z najbardziej tragicznych wydarzeń w Rzeczypospolitej. W zgodnej opinii historyków, a przede wszystkim profesora Antoniego Mironowicza, Unia Brzeska stała się zarzewiem wszelkich konfliktów na tle historycznym, narodowościowym, a także i duchowym. W wyniku tych konfliktów osłabiło się państwo polskie i dwa stulecia później ta sytuacja doprowadziła do utraty niepodległości przez naszą Rzeczpospolitą.
W kolejnych latach, pomimo ogromnej presji wywierana na wiernych i ośrodki mistyczne, to jednak monaster św. Onufrego w Jabłecznej jako jedyny pozostał wierny świętemu Prawosławiu. Jednak pozbawiony wsparcia swoich ktitorów był on w coraz gorszej sytuacji materialnej.
Po trzecim rozbiorze Polski Podlasie wraz z monasterem znalazło się w zaborze austriackim, a od 1815 roku w Królestwie Polskim.
Sytuacja monasteru zaczęła się poprawiać dopiero w latach trzydziestych XIX wieku. Działo się to za sprawą biskupa Innocentego, który w 1833 roku wizytował monaster, a także sporządził precyzyjny plan jego odbudowy i restauracji. Dzięki wsparciu władyki, a także zaangażowaniu ówczesnego ihumena monasteru Joanicjusza budynki drewniane, które nie były remontowane od przeszło 200 lat, zostały zastąpione już murowanymi.
W 1840 roku wyświęcono trzecią w historii monasteru cerkiew świętego Onufrego Wielkiego wraz dzwonnicą, które są tutaj do dziś. Wzniesiono też nowy piętrowy budynek, w którym mieszkają po dzień dzisiejszy mnisi, a całość otoczono murem.
Kolejne ważne wydarzenie dla jabłeczyńskiwej wspólnoty miało miejsce w 1884 roku. Wtedy to niezamordowany archimandryta Narcyz zmienił bieg rzeki Bug odsuwając tym samym jego główny nurt od monasterskich zabudowań i ratując przed niechlubnym zniszczeniem. W wyniku tych działań monaster znalazł się po lewej stronie groźnej rzeki, co było kluczowe dla dalszych jego losów.
W 1889 roku otwarto przy monasterze szkołę psalmistów i dyrygentów cerkiewnych, a w kolejnych latach szkołę dla dzieci, punkt bezpłatnych porad medycznych, a także stołówkę dla ubogich.
Prawdziwy renesans monasteru w Jbałecznej przypada na początek XX wieku. Wspólnota liczyła wtedy kilkudziesięciu braci, a przełożonymi byli kolejno archimandryta Józef, a później hieromnich Serafin, późniejsi święci męczennicy Cerkwi prawosławnej, zamordowani w 1937 roku. Wykonano wtedy generalny remont głównej świątyni monasteru, a boczne ołtarze które przedtem w niej się znajdowały, przeniesiono do nowo wybudowanych kaplic: naprzeciwko bramy wjazdowej – pod wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, a także nad samą rzeką obok – pod wezwaniem Świętego Ducha. Wtedy też nad Jeziorem Białym oddalonym o 5 kilometrów od monasteru powstał skit świętych Sergiusza i Hermana Wałaamskich.
W 1915 roku większość braci monasteru niestety, ale udała się na bieżeństwo. Zabrali oni ze sobą rzeczy najcenniejsze – dwie cudowne ikony: św. Onufrego Wielkiego, a także Przenajświętszej Bogurodzicy Jabłeczyńskiej. Na miejscu zostało niestety tylko kilku braci, dzięki którym nie zgasła modlitwa w tym świętym miejscu. Na bieżeństwo bezpowrotnie udał się również brat Leoncjusz z Tarnogrodu – późniejszy święty Cerkwi prawosławnej.
Mnisi wrócili do monasteru w 1919 roku, już do odrodzonej Polski, stając w nowej rzeczywistości. To kolejny trudny okres w dziejach monasteru. Wbrew historycznym faktom Prawosławie było postrzegane przez polskie władze jako pozostałość po zborach. Podjęto wówczas również nieskuteczne próby całkowitego zlikwidowania monasteru. Zabrano większość ziem, a budynek klasztorny przekształcono na sierociniec. Jednak monaster nie upadł i w 1934 roku udało się nawet reaktywować szkołę psalmistów i dyrygentów cerkiewnych, która przetrwała do 1939 roku.
W czasie drugiej wojny światowej klasztor znalazł się w Generalnym Gubernatorstwie. Niemieccy żołnierze często dokonywali najść i rewizji. W nocy z 9 na 10 sierpnia 1942 roku hitlerowcy podpalili monaster. Cudem ocalała świątynia główna. Jeden z mnichów chcąc zaalarmować pobliską ludność zaczął bić w dzwony. Niemcy ściągnęli go z dzwonnicy i kolegami zakatowali na śmierć. W 2003 roku mnich Ignacy został kanonizowany i wszedł do Soboru Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej. Jego relikwie znajdują się dzisiaj w głównej cerkwi św. Onufrego.
W 1944 roku do Związku Radzieckiego przesiedlono prawie pół miliona prawosławnych z tych terenów. Trzy lata później, już po zakończeniu wojny, na nielicznych autochtonów spada kolejny kataklizm – tragiczna w skutkach Akcja “Wisła”, i kolejne przesiedlenia prawosławnych na tzw. Ziemie odzyskane. Liczba wiernych przymonasterskiej parafii zmniejszyła się wtedy z przeszło 1500 osób do zaledwie 80. W ramach nacjonalizacji zabrano monasterowi jego ziemie, inwentarz, a także część budynków, pozbawiając go w ten sposób bazy materialnej do dalszej egzystencji.
W połowie lat pięćdziesiątych sytuacja monasteru zaczęła się nieznacznie poprawiać wraz z powrotem prawosławnej ludności, wysiedlonej na ziemie odzyskane. W tym czasie również wróciły do monasteru dwie największe świętości: ikona św. Onufrego wielkiego, a także Jabłeczyńska Ikona Przenajświętszej Bogurodzicy.
Odrodzenie monasteru nastąpiło w latach siedemdziesiątych XX wieku, gdy jego przełożonym był archimandryta Sawa – obecny metropolita warszawski i całej Polski. Zostały przeprowadzone wtedy generalne remonty, a także zwiększyła się liczba braci. W 1974 roku do Jabłecznej przeniesiono Prawosławne Seminarium Duchowne, które kształciło przyszłych kapłanów.
Namiestnikami monasteru w Jabłecznej byli również inni współcześni hierarchowie Cerkwi Prawosławnej w Polsce: śp. Arcybiskup Miron, arcybiskup Abel, biskup Warsonofiusz, arcybiskup Paisjusz, arcybiskup Jerzy, a także biskup Atanazy.
Dom pielgrzymów
Stojący do dzisiaj dom dla pielgrzymów zbudowano na początku XX wieku. W tym czasie ihumenem monasteru był archimandryta Józef, późniejszy święty Cerkwi prawosławnej zamordowany przez bolszewickie władze w 1937 roku.
Dom dla pielgrzymów posadowiono na kamiennym fundamencie i pokryto blaszany dachem. Stylistycznie nawiązuje do pierwotnej architektury monasterskich zabudowań, które istniały tutaj do lat trzydziestych XIX wieku, gdy na ich miejscu postawiono budynki murowane. Od tego czasu budynek był poddawany licznym remontem.
W roku 2022 dzięki środkom z Unii Europejskiej zakończono generalną renowację tej zabytkowej budowli. Przywrócono jej dawny blask, a obok pokoi dla pielgrzymów dodano dużą salę ekspozycyjno-wykładową.
Wirtualna wycieczka
Trasa rowerowa
Oto propozycja trasy rowerowej dla aktywnych turystów. Aby z niej skorzystać ściągnij plik na komputer, klikając przycisk po lewej, rozpakuj go, załaduj plik .gpx na dowolne urządzenie GPS do nawigacji… i w drogę. Życzymy udanej i owocnej podróży.