Horostyta

Wprowadzenie

Prawosławie na pograniczu chełmsko-lubelsko-podlaskim jest wyznaniem autochtonicznym. W latach 1172 –1205 tymi ziemiami władał prawosławny książę Roman, a następnie jego syn Daniel. Już na początku XIII wieku w pobliskim Uhrusku mieściła się stolica prawosławnego biskupstwa, przeniesiona później do Chełma. Była to pierwsza chrześcijańska katedra na obszarze lewostronnego Nadbuża.

Historia cerkwi

Informacja o pierwszej prawosławnej cerkwi w Horostycie pochodzi z 1521 roku. Jako jej fundator wymieniony został ks. Jan Sopoćko, prawosławny dziekan włodawski. Świątynia była filią parafii prawosławnej w Opolu.
Obecna świątynia została zbudowana w 1698, gdy Kopciowie, właściciele majątku Opole, postanowili ufundować we wsi nową drewnianą cerkiew. Wyświęcono ją w 1702 roku.

Świątynia przechodziła wiele remontów, które wpłynęły na kek obecny kształt. I tak w 1775 roku otrzymała nowy ołtarz i wzmocnione legary, a dwadzieścia lat później do prezbiterium dobudowano dwie zakrystie.
W 1848 roku cerkiew przykryto wspólnym dwuspadowym dachem oraz zlikwidowano wewnętrzną ścianę, otwierając w ten sposób salowe wnętrze.

Wolnostojąca drewniana dzwonnica z czterema dzwonami powstała w roku 1865.

W 1875 roku parafia w Horostycie została włączona do Prawosławnej Diecezji Chełmskiej. W 1880 roku w cerkwi wstawiono nowy ikonostas i dobudowano pritwor.

W latach 90-tych XIX wieku dzięki znacznemu wsparciu finansowemu kupca Iwanowa świątynię poddano kolejnej gruntownej renowacji oraz ponownie wyświęcono.

W 1915 roku w czasie bieżeństwa większość prawosławnych parafian z Horostyty została przymusowo przesiedlona w głąb Rosji i cerkiew została zamknięta.

Jej ponowne otwarcie nastąpiło dopiero w roku 1923 i działała nieprzerwanie do 1947 roku. Wtedy to niemal wszyscy spośród 300 prawosławnych mieszkańców Horostyty zostali wysiedleni na tzw. ziemie odzyskane w ramach tragicznej w skutkach akcji „Wisła”. I po raz kolejny cerkiew została zamknięta.

Jako świątynia parafialna wraz z filią w Holi została otwarta dopiero w lipcu 1953 roku. I działa nieprzerwanie do dziś.

W latach 2004–2010 cerkiew wraz z dzwonnicą przeszła generalną renowację, 
w ramach której odnowiono fundamenty, ściany, wymieniono kryty gontem dach, uporządkowano otoczenie, wykonano renowację wyposażenia ruchomego: ikonostasu, kiotów i głównych ikon.
Ostatni remont naszej pięknej zabytkowej cerkwi, współfinansowany ze środków unijnych, zakończono w 2020 roku. Wymieniono elewację, odrestaurowano polichromie ścian i sufitów, a także ogrodzenie i otoczenie.

Architektura

Cerkiew w Horostycie jest orientowana. Jest to budowla jednonawowa, z pritworem od strony zachodniej oraz dwiema zakrystiami, dobudowanymi do prezbiterium po stronie wschodniej.

Cerkiew jest drewniana, o konstrukcji zrębowej, szalowana. Dwuspadowy dach pokryto gontem. Wieńczy go cebulasta kopuła z pseudo-latarnią, zakończona prawosławnym krzyżem.

Świątynię wraz z dzwonnicą w 1967 roku wpisano do rejestru zabytków.

WNĘTRZE

Szalowane ściany są pokryte skromną polichromią architektoniczną.

Nad wejściem od strony zachodniej widzimy tradycyjny chór muzyczny.

Od wschodu nawę od części ołtarzowej oddziela dwurzędowy polichromowany ikonostas w stylu eklektycznym, który pochodzi z 1880 roku. Poszczególne ikony rzędu głównego przedstawiają: św. Mikołaja, Archanioła Michała, Bogarodzicę, Chrystusa Pantokratora, Archanioła Gabriela oraz Podwyższenie Krzyża Pańskiego. Ażurowe carskie wrota zdobione są motywem wolut i liści akantu, w które zgodnie z kanonami zostały wplecione niewielkie ikony Zwiastowania i Ewangelistów, którzy nietypowo w Horostycie przedstawieni są parami.

Salowe wnętrze świątyni wprawdzie nie jest wielkie, może pomieścić ponad 100 wiernych, ale dobrze niesie modlitewny śpiew.

Uwagę zwracają

Na szczególną uwagę w cerkwi w Horostycie zasługują:

• XVII wieczna ikona Chrystusa Pantokratora w prezbiterium,
• podobnie datowana ikona Podwyższenia Krzyża Pańskiego w prawym kiocie
• w kiocie lewym przepiękna ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem z początku XIX wieku
• w kiocie ołatrzowym Atoska Ikona Bogarodzicy
• feretrony z ikonami: 

  – Leśniańską Ikoną Bogarodzicy (XVIII w.)

  – św. Katarzyny
  
- św. Dymitra Sołuńskiego
  
- Zmartwychwstałego Chrystusa

  – Wniebowstąpienia

  – św. Heleny i Podwyższenia Krzyża Pańskiego.